TCK 155 Güveni Kötüye Kullanma ile TCK 157 Dolandırıcılık Suçlarının Karşılaştırılması
Ceza hukuku uygulamalarında en sık karşılaşılan suçlardan ikisi olan TCK 155 (GüveniKötüye Kullanma) ve TCK 157 (Dolandırıcılık) suçları arasındaki fark, uygulayıcılar ve yargı mercileri açısından oldukça önemlidir. Bu iki suç tipi zaman zaman karıştırılmakta ve uygulamada farklı sonuçlara neden olmaktadır. Bu makalede her iki suçun unsurları, uygulamadaki yeri, Yargıtay ve istinaf kararları ışığında detaylı şekilde ele alınacak ve aralarındaki farklar somutlaştırılacaktır.
1. TCK 155 Güveni Kötüye Kullanma Suçu
Türk Ceza Kanunu’nun 155. maddesi güveni kötüye kullanma suçunu düzenlemektedir. Suçun temel hali şikayete tabidir ve failin zilyetliğinde bulunan malı, malikinin iradesine aykırı şekilde tasarruf etmesiyle oluşur.
Madde metni:
“Başkasına ait olup da, yalnızca teslim amacıyla zilyetliğine bırakılmış olan mal üzerinde, kendisininmiş gibi tasarrufta bulunan kişi, altı aydan iki yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.”
Nitelikli hali ise hizmet ilişkisine dayanır ve kamu güveni açısından daha ağır yaptırımlara bağlanmıştır.
TCK 155/2: “Suç, kişinin meslek, sanat veya ticaret ilişkisi yada herhangi bir hizmet ilişkisi nedeniyle kendisine tevdi edilmiş olan eşya hakkında işlenirse, bir yıldan yedi yıla kadar hapis ve adli para cezasına hükmolunur.”
2. TCK 157 Dolandırıcılık Suçu
TCK 157. maddeye göre dolandırıcılık suçu şu şekilde tanımlanmıştır:
Madde metni:
“Hileli davranışlarla bir kimseyi aldatıp, onun veya başkasının zararına olarak, kendisine veya bir başkasına menfaat temin eden kişi, bir yıldan beş yıla kadar hapis ve beş bin güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılır.”
Bu suçta dikkat edilmesi gereken en temel unsur, mağdurun hileyle aldatılmasıdır. Hileli davranış, failin iradesini örtmek ve mağduru yanılgıya düşürmek amacıyla planlı şekilde gerçekleştirilen bir eylemdir.
3. Her İki Suçun Karşılaştırılması
Güveni kötüye kullanma suçunda mağdur, malı rızaen faile teslim etmiştir; fail, bu güveni istismar ederek mal üzerinde tasarrufta bulunmuştur.
Dolandırıcılık suçunda ise mağdur, failin hileli davranışları nedeniyle aldatılmış ve malı teslim etmiştir. Yani dolandırıcılıkta mağdurun teslimi iradesi sakatlanmıştır.
Bu nedenle dolandırıcılık suçu daha ağır cezalandırılır.
4. Hukuki Unsurlar Açısından Ayrım
TCK 155 için:
- Mal mağdurun rızası ile teslim edilmiştir.
- Fail bu malı iade etmemiş ya da kendisine aitmiş gibi kullanmıştır.
TCK 157 için:
- Hileli davranışlarla mağdur aldatılmıştır.
- Malın tesliminde mağdurun rızası hukuken geçerli değildir.
Örnek: Bir kişi kiraladığı aracı gerivermediğinde bu durum güveni kötüye kullanma olarak değerlendirilirken, kiralama hiç olmamış gibi sahte sözleşmeyle araç alınmışsa bu dolandırıcılıktır.
5. Failin Kastı ve Suç Anı
Güveni kötüye kullanmada suç sonrası gelişen bir kast söz konusudur.Fail başta kötü niyetli olmayabilir, ancak sonradan malı iade etmemeye karar verir.
Dolandırıcılıkta ise kast ve kötü niyet en baştadır. Fail planlı şekilde hile yapar ve mağdurun iradesini sakatlar.
6. İstinaf ve Yargıtay Kararları
6.1. Yargıtay – Hizmet Nedeniyle Güveni Kötüye Kullanma (TCK 155/2)
Yargıtay 15. Ceza Dairesi, 2019/3236 E., 2019/12452 K. sayılı kararında, sanık hakkında verilen mahkumiyet hükmüne yönelik istinaf başvurusunu İstanbul BölgeAdliye Mahkemesi'nin esastan reddetmesine yönelik gerekçeyi onamıştır.
6.2. Yargıtay – Basit Dolandırıcılık(TCK 157)
Yargıtay 15. Ceza Dairesi, 2019/4692 E., 2019/7647 K., 08.07.2019 tarihli kararında; mağdurun cep telefonunu “ödünç almak” bahanesiyle alıp iade etmemeyi dolandırıcılık suçu olarak değerlendirmiştir.
7. Vaka Analizleri
✅ Vaka 1: Muhasebecinin sigorta primi yatırmak için alınan parayı zimmetine geçirmesi TCK 155/2 kapsamında değerlendirilmiştir.
✅ Vaka 2: Traktör kiralayıp farklı amaçla kullanmak TCK 155/1 veya155/2 kapsamında suç sayılmıştır.
✅ Vaka 3: Hileli para alma olayı hile kısa sürdüyse hırsızlık sayılabilir.
8. Uygulama Rehberi – Nasıl Ayrım Yapılır?
1. Kastın Zamanı:
- TCK 157: Kast baştan planlıdır.
- TCK 155: Kast sonradan oluşur.
2. Hile Unsuru:
- 157: Hileli davranış ve mağdurun aldatılması gerekir.
- 155: Hukuken geçerli rıza sonrası güven kötüye kullanılır.
3. Şikayete Tabi midir?
- 155/1 şikayete bağlı; 155/2 resen soruşturulur.
- 157 basit dolandırıcılık uzlaşmaya tabi olup diğer durumlar şikayete bağlı değildir.
4. Ceza ve Mahkeme:
- 155/1: 6 ay–2 yıl (Asliye Ceza)
- 155/2: 1–7 yıl (Asliye Ceza)
- 157: 1–5 yıl, adli para cezası(Asliye Ceza), 158 : Nitelik durumuna göre cezada artış olur. (Ağır ceza)
Anahtar Kelimeler: Güveni kötüye kullanma, dolandırıcılık, ceza, avukat, ağır ceza avukatı, güveni kötüye kullanma ve dolandırıcılık suçu ayrımı, Istanbul